..

TỔ ÐÌNH SƠN LONG

Một thắng tích Phật giáo Bình Ðịnh 

LÊ BÍCH SƠN

Lưng tựa núi Trường Úc, mặt hướng về dãy Trường Sơn, Tổ Ðình Sơn Long từ bao đời nay tồn tại oai nghiêm, cổ kính như một chứng nhân lịch sử phát triển Phật giáo Bình Ðịnh. Chùa Hang – tên dân gian thường gọi Tổ Ðình Sơn Long – gắn liền với những huyền tích trong câu chuyện của người dân vùng Nam Bình Ðịnh, là nơi các nhà khoa học quan tâm, nghiên cứu về những di vật văn hóa. 

Nối liền thành phố Qui Nhơn và huyện Tuy Phước là cụm núi Trường Úc đồ sộ – một địa danh gắn liền với phong trào khởi nghĩa Tây Sơn lịch sử: Tây bắc Trường Úc, ngày nay vào các dịp Tết Nguyên đán vẫn tồn tại lễ hội “chợ Gò” như một nét sinh hoạt để nhớ về nơi quân đội Tây Sơn trú đóng thưở nào. Phía nam chân núi Trường Úc, Tổ Ðình Sơn Long tọa lạc tại phương Nhơn Bình, thành phố Qui Nhơn với bề dày lịch sử, phong cảnh trầm mặc, cổ kính đã trở thành một di tích văn hóa Phật giáo.

Tổ Ðình Sơn Long nguyên là Giang Long Thiền Thất, do Thiền sư  Thiệt Ðăng hiệu Bửu Quang – đệ tử Toå sư Minh Hải (Tổ đình Chúc Thánh- Hội An) – sáng lập vào những năm thuộc niên hiệu Chánh Hòa đời Hậu Lê (1680 – 1690), nằm trên sườn núi Trường Úc, bấy giờ là thôn Thuận Nghi, huyện Tuy Viễn, phủ Qui Ninh, trấn Bình Ðịnh. Sau khi thành lập, Trường Úc cùng với đầm Thị Nại và thủ phủ Qui Nhơn trở thành chiến địa cho các cuộc giao tranh thời Trịnh – Nguyễn – Tây Sơn; Giang Long Thiền Thất nhiều lần bị tàn phá. Ðến niên hiệu Cảnh Hưng thứ 5 (1744), được sự đồng ý của bổn sư là Tổ Toàn Ý (Tổ Ðình Phồ Bảo, Phước Thuận, Tuy Phước), ngài Hoằng Nghĩa (1701 – 1804) chuyển Giang Long Thiền Thất xuống chân núi, tái thiết trong địa thế “Long chầu Hổ phục” và cải hiệu thành Sơn Long Tự  đến ngày nay.

Hơn 300 năm lịch sử với bao biến cố của thời cuộc, Tổ Ðình Sơn Long từng là nơi dừng chân để tổ chức, bố trí trận đánh vào thành Qui Nhơn của anh em nhà Tây Sơn buổi đầu khởi nghĩa; nơi Võ Trứ – lãnh tụ cuộc khởi nghĩa ‘Tăng đạo, sơn dân” thời kháng Pháp – tạm dừng chân trên đường từ Chùa Linh Phong – Phù Cát vào Bình Phú – Phú Yên mưu đồ nghiệp lớn cho dân tộc; nơi này cũng được chọn làm điểm trao đổi tù bình chieán tranh Pháp – Việt (1954).v.v.

Trải qua 10 đời kế thừa trụ đời kế thừa trụ trì, Tổ Ðình Sơn Long lần lược đổi thay từ mô hình kiến trúc chữ “Môn” (   門  ) sang lối kiến trúc “tiền đường hậu tẩm, đông tây đối diện” (thời ngài Ấn Hải); và năm 1958, Hoà thượng Thích Bình Chánh tu chỉnh lại theo lối kiến trúc kiên cố Tây AÂu, nhưng vẫn giữ được những đường nét cổ kính.

Ðến Tổ Ðình Sơn Long du khách không chỉ mục kích chiêm ngưỡng nơi lưu dấu của các bậc Cao Tăng – Tổ Ðức một thời, không chỉ tham quan cảnh trí thanh tao thoát tục; Sơn Long Tự còn là điểm dừng chân của “tao nhân mặc khách”, các nhà khảo cứu quan tâm. Tổ Ðình Sơn Long hiện còn “trụ đá biết nói của Phật giáo Bình Ðịnh”. Trụ đá cao 2.40m, phía trên chạm khắc tượng đức Phật tọa thiền, sau lưng là “thất xà” (Mãng xà vương 7 đầu Muchalinda). Trải qua bao năm tháng những đường nét xưa không còn nguyên vẹn. Ðại Ðức Thích Ðồng Ðức – trụ trì Tổ Ðình Sơn Long – cho biết: “Theo kết quả phân tích, xác định ban đầu của các nhà nghiên cứu trụ đá này có niên đại từ thế kỷ VIII. Ðiều này là dấu hiệu đáng mừng, chứng minh Phật giáo du nhập vào đất Chiêm Thành từ rất sớm. Hiện nay, các giáo sư, các nhà khoa học còn đang kiểm chứng để đưa ra câu trả lời chính xác”.

Khẳng định ví trí của Tổ Ðình Sơn Long, Hòa thượng Thích Bảo An – Trưởng môn phái Lâm Tế Chúc Thánh tại Bình Ðịnh – nói: “Với bề dày lịch sử có được, Tổ Ðình Sơn Long xứng đáng được chọn làm “Tổ Ðường” của môn phái Chúc Thánh tại Bình Ðịnh, làm nơi quy ngưỡng cho Tăng Ni, Phật tử tỉnh nhà. Sơn Long không những là thắng tích của Phaät giáo Bình Ðịnh, mà còn là chứng nhân của bao cuộc thăng giáng, hưng phế của lịch sử dân tộc, đáng được sử sách ghi nhận lưu truyền mai sau ”.

LÊ BÍCH SƠN

..